ਅਦਾਰਾ ਜਾਗੋ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਬੀ.ਐਸ. ਰਤਨ ਦੀ ਪੁਸਤਕ “ਕਿੱਤੂਰ ਦੀ ਰਾਣੀ ਚਾਨੰਮਾ” ਤੇ ਗੋਸ਼ਟੀ - ਰਿਪੋਰਟ

ਫੋਟੋ ਕੈਪਸ਼ਨ - 1. ਮੰਚ ‘ਤੇ ਡਾ. ਤੇਜਵੰਤ ਮਾਨ, ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਹਰਭਜਨ ਕੌਰ ਐਡੀਸ਼ਨਲ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਡਾ. ਸਵਰਾਜ ਸਿੰਘ, ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ, ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ, ਸ੍ਰੀ ਬੀ.ਐਸ. ਰਤਨ ਡਾ. ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ 2. ਸ੍ਰੀ ਬੀ.ਐਸ. ਰਤਨ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ, ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ, ਡਾ. ਸਵਰਾਜ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਢਿਲੋਂ, ਡਾ. ਤੇਜਵੰਤ ਮਾਨ, ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਹਰਭਜਨ ਕੌਰ, ਬਾਬਾ ਹਰੀ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ

******

ਰਿਪੋਰਟ: ਡਾ. ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ

ਪਟਿਆਲਾ : ਮਾਰਚ 2011- “ਇਤਿਹਾਸ ਭਾਵੇਂ ਜੇਤੂਆਂ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਦੁਨੀਆਵੀ ਤੌਰ ਤੇ ਹਾਰ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਧਿਰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਬੇਮਿਸਾਲ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਦਲੇਰੀ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਅਜਿਹੀ ਛਾਪ ਛੱਡ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਸਦਾ ਜੀਵਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਸਰੋਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਬਹਾਦਰ ਰਾਣੀ ਚਾਨੰਮਾ, ਰਾਣੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਬਾਈ ਮਹਾਰਾਣੀ ਜਿੰਦਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਤੋ ਉਭਰਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਉਤਰੀ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਇਕਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਖਣ ਵਿਚ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਖਿੱਤੇ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਇਕਾਂ ਬਾਰੇ ਉੱਤਰ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਕਾਰਨਾ ਬਾਰੇ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਬੀ.ਐਸ. ਰਤਨ ਨੇ ਕਾਵਿ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਲੋਕ ਨਾਇਕਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂੰ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਪਹਿਲ ਕਦਮੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਹੈ ਜਿਸੱ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸੁਹਜਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਕੌਸ਼ਲਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਯਤਨਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਜਗਤ ਵਿਚ ਸੁਆਗਤ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਵ ਮਾਲਵਾ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਪਟਿਆਲਾ ਤੇ ਅਦਾਰਾ ਜਾਗੋ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵਲੋਂ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਬੀ.ਐਸ. ਰਤਨ ਦੀ ਪੁਸਤਕ “ਕਿੱਤੂਰ ਦੀ ਰਾਣੀ ਚਾਨੰਮਾ” ਉਪਰ ਹੋਈ ਗੋਸ਼ਟੀ ਸਮੇਂ ਵਿਦਵਾਨਾਂ, ਚਿੰਤਕਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਰਚਾਏ ਗਏ ਸੰਵਾਦ ਉਪਰੰਤ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ।

-----

ਭਾਸ਼ਾ ਭਵਨ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਗੋਸ਼ਟੀ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ ਨੇ ਕੀਤੀ, ਪੁਸਤਕ ਉਪਰ ਪਰਚਾ ਡਾ. ਸਵਰਾਜ ਸਿੰਘ ਯੂ.ਐਸ.ਏ. ਨੇ ਪੜ੍ਹਿਆ ਤੇ ਬਹਿਸ ਦਾ ਸਾਰੰਸ਼ ਡਾ. ਤੇਜਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ ਕੀਤਾ ਜਦਕਿ ਪਰਚੇ ਉੱਪਰ ਨਿਠਕੇ ਹੋਈ ਬਹਿਸ ਵਿਚ ਸ੍ਰ. ਚੇਤਨ ਸਿੰਘ, ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ਰਮਾ, ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ, ਜੋਗਿੰਦਰ ਪ੍ਰਵਾਨਾ, ਡਾ. ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਹਰਨੇਕ ਸਿੰਘ ਡਾ. ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਤਿਲਕ ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਪੰਛੀ ਆਦਿ ਨੇ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਸੁਰਜੀਤ ਪਾਪੜਾ, ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਵੇਰਕਾ ਤੇ ਕਵਿੱਤਰੀ ਸਰਬਜੀਤ ਜੱਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ।

-----

ਡਾ. ਸਵਰਾਜ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੇਪਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਾਣੀ ਚਾਨੰਮਾਂ ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਅਤੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਉਭਾਰਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪਾਤਰਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਕਰਾ ਕੇ ਬੀ.ਐਸ. ਰਤਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕ ਜਗਤ ਦਾ ਘੇਰਾ ਹੋਰ ਮੋਕਲ਼ਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸੰਸਾਰੀਕਰਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ “ਰਾਣੀ ਚਾਨੰਮਾਂ ” ਦੇ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਬਣਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਉਨਾ ਕਿਹਾ ਕਿ ਅਜ ਵੀ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਸਾਮਰਾਜੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੀ ਧੌਂਸ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਸ. ਚੇਤਨ ਸਿੰਘ ਸੰਯੁਕਤ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨੇ ਮਾਲਵਾ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਕਾਰਜ ਦੀ ਸ਼ਲਾਘਾ ਕਰਦੇ ਹੋਵੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਬਹਮੁੱਲੀ ਤੇ ਬਹਗੁਣੀ ਪੁਸਤਕ ਉਪਰ ਸੰਵਾਦ ਸਿਰਜਕੇ ਸੈਂਟਰ ਨੇ ਨਵੀ ਪਿਰਤ ਪਾਈ ਹੈ। ਉਨਾ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਸੁਹਜਾਤਮਕ ਪੱਖ ਬਾਰੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਗੱਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਡਾ. ਤੇਜਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ ਪੁਸਤਕ ਉੱਪਰ ਹੋਈ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਸਮੇਟਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਸਾਮਰਾਜੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੀ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਉੱਤਰੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਖਿਤਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕਸੁਰ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦਿਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਵਾਰਥਾਂ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। ਬੀ.ਐਸ. ਰਤਨ ਨੇ ਦੱਖਣ ਦੀ ਬਹਾਦਰ ਔਰਤ ਬਾਰੇ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਕਰਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਲੇਖਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਦੱਖਣੀ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਨਾਇਕਾਂ ਬਾਰੇ ਰਚਨਾਵਾਂ ਰਚਣੀਆਂ ਚਾਹੀ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਣਰਾਜੀ ਏਕਤਾ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਨ ਲਈ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਹਾਈ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।

-----

ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਬਲਬੀਰ ਕੌਰ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿਚ ਬੀ.ਐਸ.ਰਤਨ ਦੀ ਸੁਹਜਮਈ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਦੱਸਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਹੋਈ ਬਹਿਸ ਉੱਪਰ ਟਿੱਪਣੀ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਨਾਲ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਕਤਾ ਦੀ ਮਜਬੂਤੀ ਵਿਚ ਇਕ ਨਵਾ ਅਧਿਆਇ ਜੁੜ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਗੋਸ਼ਟੀ ਵਿਚ ਹੋਰ ਚਿੰਤਕਾਂ ਤੋ ਇਲਾਵਾ ਡਾ. ਰਾਕੇਸ਼ ਵਰਮਾ, ਪ੍ਰੋ. ਜੇ ਕੇ ਮਿਗਲਾਨੀ, ਡਾ. ਗੁਰਮੁਖ ਸਿੰਘ, ਡਾ. ਬਲਜਿੰਦਰ ਜੋਸ਼ੀ, ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੌਂਕੀ, ਧਰਮ ਕੰਮੇਆਣਾ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਪ੍ਰਿਤਪਾਲ ਕੌਰ, ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਹਰਭਜਨ ਕੌਰ ਵਧੀਕ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਕਮਲਜੀਤ ਕੌਰ, ਬਾਬਾ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਿਰਮਲ ਅਖਾੜਾ, ਚਰਨ ਬੰਬੀਹਾ, ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਮਿਸ ਸ਼ੈਲਜਾ, ਅਲੀ ਰਾਜਪੁਰਾ, ਡਾ. ਮੋਹਨ ਤਿਆਗੀ, ਮੇਘ ਰਾਜ ਆਦਿ ਅਨੇਕਾਂ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਹਾਜ਼ਿਰ ਸਨ। ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿਚ ਬੀ.ਐਸ. ਰਤਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਸ਼ਾਲੀ ਅੰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਦੇ ਪਿਛੋਕੜ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੱਥਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਮਾਲਵਾ ਰਿਸਰਚ ਸੈਂਟਰ, ਪਟਿਆਲਾ ਵਲੋਂ ਬੀ.ਐਸ. ਰਤਨ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨ ਪੱਤਰ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ। ਪ੍ਰੋ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਦਿਲ ਨੇ ਜੀ ਆਇਆਂ ਕਿਹਾ ਤੇ ਡਾ. ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਮੰਚ ਸੰਚਾਲਨਾ ਕੀਤੀ।